آنوریسم آئورت چیست؟

آنوریسم به معنی گشاد شدن رگ است. هر رگی در بدن انسان قطر مشخصی دارد که اگر قطر رگ به کمتر از حد استاندارد کاهش یابد، موجب کاهش جریان خون در رگ خواهد شد. همچنین افزایش قطر و سایز رگ باعث می‌شود تا هم جریان خون داخل رگ سرعت کمتری داشته باشد و هم اینکه اگر گشادی رگ از یک حدی بیشتر شود، به دلیل فشارخون بالای داخل رگ، خطر پاره شدن رگ وجود دارد.

از نظر علمی زمانی که قطر قسمتی از رگ یا تمام رگ از ۱٫۵ برابر نرمال بیشتر شود، به آن آنوریسم گفته می‌شود. این بیماری اگرچه شیوع کمی در جامعه دارد ولی به دلیل خطرات بالای مرگ و میر و عوارض وخیمی که دارد، حائز اهمیت است.

علل ایجاد آنوریسم آئورت

افزایش سن: مهم‌ترین عامل ایجاد آنوریسم آئورت افزایش سن است. با افزایش سن، دیواره آئورت انعطاف و نرمی خود را از دست می‌دهد. علت این موضوع افزایش تخریب و کاهش تولید رشته‌های الاستین و کلاژن در دیواره آئورت است که این موضوع باعث می‌شود تا با وارد آمدن فشارخون به دیواره آئورت، فشار داخل دیواره به شدت افزایش پیدا کند و باعث بیرون زدگی آئورت و ایجاد آنوریسم بشود.

مصرف سیگار: سیگار و دخانیات یکی از عوامل مهم ایجاد آنوریسم هستند. نیکوتین و دود حاصل از سیگار باعث تخریب و شل شدن دیواره عروق و آئورت می‌شود و می‌تواند زمینه ساز ایجاد آنوریسم باشد.

فشارخون بالا: به‌ویژه اگر درمان نشود و بدون کنترل باقی بماند، می‌تواند انواع آنوریسم‌ها را در تقریباً تمامی عروق بدن ایجاد نماید. درمان فشارخون بالا هم می‌تواند جلوی ایجاد آنوریسم را بگیرد و هم اینکه مانع بروز عوارض و پاره شدن آئورت شود.

بیماری‌های ژنتیکی: مارفان، سندرم اهلرز-دانلوس، دریچه آئورت دو لتی و بیماری‌های کروموزومی مانند سندرم ترنر هم می‌توانند در سیر بیماری به تشکیل آنوریسم و پارگی آئورت منجر شوند.

سابقه فامیلی: وجود بیماری‌های مشابه در افراد درجه اول و دوم فامیل، احتمال ابتلای فرد به بیماری‌های مشابه آئورت را افزایش می‌دهد. در مورد بیماری‌های آئورت، تعداد زیادی از ژن‌ها شناسایی شده‌اند که می‌توانند به‌صورت ژنتیکی منتقل بشوند و در کنار این، بسیاری از ژن‌ها هم هنوز شناسایی نشده‌اند. به همین دلیل، ابتلای دو یا بیشتر از افراد فامیل باید شک به فامیلی و ژنتیکی بودن این بیماری را بیشتر کند.

علائم آنوریسم آئورت

شروع آنوریسم آئورت بسیار تدریجی و آهسته است و شاید در حالت معمول به چندین سال زمان نیاز باشد تا قسمتی از آئورت گشاد شده و به مرحله آنوریسم برسد. به همین دلیل، بسیاری از افراد با آنوریسم آئورت از بیماری خود مطلع نیستند و در بسیاری از موارد متأسفانه اولین علامت آنوریسم آئورت پاره شدن آن است که با علائم و مرگ و میر بالایی همراه است. به همین دلیل، برای تشخیص آنوریسم باید افراد مستعد این بیماری را با استفاده از سونوگرافی یا سی تی اسکن غربالگری کرد تا بیماری آنها قبل از ایجاد عوارض وخیم، شناسایی شود.

با این‌حال، در مواردی که آنوریسم قبل از پاره شدن به حد کافی بزرگ باشد، می‌تواند علائمی مانند فشار بر اعضای مجاور ایجاد نماید. در مورد آئورت قفسه سینه، به دلیل فشار بر روی راه‌های هوایی و مری، احتمال دارد شخص با تغییرات صدا، گرفتگی و خشونت حنجره، اختلال در بلع و گیر کردن غذا در مری مراجعه نماید.

در مورد آئورت ناحیه شکم، در برخی از افراد که لاغر باشند، می‌توان ضربان نبض آئورت را به‌راحتی از روی پوست شکم لمس کرد و حتی مشاهده نمود.

چه افرادی باید برای تشخیص آنوریسم آئورت غربالگری شوند؟

با توجه به بی علامت بودن آنوریسم آئورت و عواقب وخیم عدم تشخیص آن، لازم است افراد در معرض خطر این بیماری غربالگری شوند. یعنی با استفاده از سونوگرافی آئورت، اندازه آئورت آن‌ها مشخص شود تا با رسیدن به مرز خطر برای بروز عوارض، ترمیم شوند.

در حال حاضر این افراد لازم است تحت غربالگری برای تشخیص بزرگی شریان آئورت قرار بگیرند:

وجود هرگونه سابقه فامیلی و خانوادگی از نظر بروز آنوریسم آئورت

تمام افراد سیگاری بیشتر و مساوی ۶۵ سال – چه با ترک آن و چه با ادامه آن

اگر با تست‌های اولیه بزرگی آئورت مشخص شد، لازم است تست‌های تکمیلی با سی تی اسکن یا MRI انجام شود.

تشخیص قطعی بیماری و تعیین سایز آئورت با انجام سی تی آنژیوگرافی آئورت یا انجام تست MRI صورت می‌گیرد. اصولاً برای تشخیص اولیه، انجام سی تی اسکن بهتر است.

لازم است افراد با آئورت بزرگ شده، بسته به بیماری زمینه‌ای فرد و همچنین اندازه اولیه آئورت، به فواصل هر ۶، ۲، ۱ یا هر ۵ ماه سی تی اسکن شوند تا هم اندازه آئورت مشخص شود هم اینکه سرعت رشد بیماری مشخص شود. رشد سریع آنوریسم (به‌عنوان‌مثال بیشتر از ۵ میلی‌متر در سال یا بیشتر از ۳ میلی‌متر در ۶ ماه) یکی از دلایل مداخله و ترمیم آئورت است.