تنگی دریچه آئورت

تنگی دریچه آئورت (Aortic stenosis) یا AS، یکی از انواع بیماری‌های آئورت قلب و یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین مشکلات دریچه‌ای قلب است. اسم این بیماری کاملاً گویای وضعیت است.

دریچه آئورت، دریچه‌ای است که خون را از بطن چپ به درون سرخرگ آئورت (که سرخرگ اصلی خروجی از قلب است و خون را به اندام‌ها می‌فرستد) هدایت می‌کند. این دریچه دارای 3 ساختار برگه‌مانند انعطاف‌پذیر است که همانند دروازه‌های یک‌طرفه عمل می‌کنند و فقط به سمت خارج از بطن و به سمت درون آئورت باز می‌شوند. وقتی‌که بطن چپ شل می‌شود، با فشار خون از درون آئورت به سمت بطن چپ بسته می‌شوند و جلوی بازگشت خون به درون بطن را می‌گیرند.

وقتی این دریچه تنگ شده باشد، اصطلاحاً گفته می‌شود که «تنگی دریچه آئورت» رخ داده است. این مشکل سبب کاهش سرعت عبور خون از این دریچه حیاتی به سمت سرخرگ آئورت می‌شود و ممکن است سبب افزایش فشار در بطن چپ شود.

با اینکه بعضی از افراد به دلیل یک نقص قلبی مادرزادی به نام دریچه آئورت دوطرفه (bicuspid aortic valve) دچار مشکل تنگی دریچه آئورت می‌شوند، اما این وضعیت عموماً با افزایش سن، به دلیل تجمع کلسیم روی برگه‌های دریچه آئورت یا آسیب دیدن برگه‌های این دریچه ایجاد می‌شود و میزان خون خروجی از بطن چپ به سمت اندام‌ها را محدود می‌کند.

درمان این بیماری آئورت قلب به شدت آن بستگی دارد. ممکن است برای درمان این وضعیت نیاز به جراحی و جایگزینی دریچه معیوب با یک دریچه مصنوعی باشد. اگر این بیماری درمان نشود، می‌تواند منجر به مرگ شود.

علائم تنگی دریچه آئورت

اکثر افراد مبتلا به تنگی دریچه آئورت، تا زمانی که مشکل زیاد نشود و محدودیت خروج خون از بطن چپ افزایش نیابد، علائم قابل توجهی تجربه نمی‌کنند. علائم این بیماری عبارتند از:

درد قفسه سینه

ضربان قلب تند و تپش قلب

تنفس دشوار یا تنگی نفس

احساس گیجی، سرگیجه یا حتی غش کردن

احساس دشواری در پیاده‌روی مسافت‌های کوتاه

تورم در مچ یا کف پا

اختلالات خواب

کاهش سطح فعالیت یا کاهش توانایی انجام فعالیت‌های طبیعی

نوزادان یا کودکانی که به یک نوع مادرزادی از تنگی دریچه آئورت مبتلا باشند، ممکن است علائم زیر را بروز دهند:

خستگی و بی‌حالی پس از فعالیت فیزیکی

عدم افزایش وزن

کم‌خوری

مشکلات تنفسی

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

باید توجه داشته باشید که ممکن است فرد مبتلا به این بیماری علائمی نشان ندهد. با این حال اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان احساس کردید که فعالیت‌های فیزیکی روزمره شما کاهش یافته است یا به طور دائم احساس خستگی می‌کنید، باید به پزشک مراجعه کنید تا عملکرد قلب شما را بررسی کند.

علل تنگی دریچه آئورت

چهار دلیل اصلی برای این بیماری وجود دارد که عبارتند از:

تجمع کلسیم: دلیل تنگی دریچه آئورت در اغلب افراد مسن، تجمع کلسیم روی برگه‌های انعطاف‌پذیر دریچه آئورت است. به مرور زمان، این مسئله سبب کاهش انعطاف‌پذیری برگه‌های دریچه آئورت می‌شود و در نتیجه این برگه‌ها با افزایش و کاهش فشار خون درون بطن، به طور کامل باز و بسته نمی‌شوند.

نقص‌های مادرزادی: همان‌طور که در بالا گفتیم، یک دریچه آئورت طبیعی دارای سه برگه انعطاف‌پذیر است. با این حال دریچه آئورت در بعضی از افراد به طور مادرزادی دارای یک، دو یا حتی چهار برگه است. تعداد غیرطبیعی این برگه‌ها، یکی از دلایل مادرزادی تنگی دریچه آئورت است یا می‌تواند علائمی مشابه آن ایجاد کند.

تب روماتیسمی: گاهی اوقات، گلودرد می‌تواند منجر به تب روماتیسمی شود و این وضعیت می‌تواند سبب زخمی شدن بخشی از بافت‌های قلب شود. اگر چنین وضعیتی پیش بیاید، ممکن است تنگی دریچه آئورت ایجاد شود.

پرتودرمانی: پرتو درمانی ممکن است در بعضی از افراد سبب التهاب و زخمی شدن بافت‌های درون بدن مثل قلب شود. این مسئله می‌تواند سبب سفت شدن برگه‌های دریچه آئورت و در نتیجه تنگی دریچه آئورت شود.

انواع تنگی دریچه آئورت

نوع اکتسابی: در این نوع تنگی دریچه آئورت، به دلایلی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، مثل تجمع کلسیم روی دریچه به دلیل سالخوردگی یا تب روماتیسمی در طول زندگی و بعد از تولد ایجاد می‌شود.

نوع مادرزادی: همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، نقص‌های آناتومیک مادرزادی در دریچه آئورت می‌توانند سبب تنگی این دریچه شوند. این وضعیت‌ها معمولاً در کودکی مشکلی ایجاد نمی‌کنند ولی به مرور زمان سبب تنگی دریچه آئورت می‌شوند و ممکن است فرد در بزرگ‌سالی نیاز به تعویض این دریچه داشته باشد.

پیشگیری از تنگی دریچه آئورت

همان‌طور که واضح است، هیچ راهی برای پیشگیری از تنگی مادرزادی دریچه آئورت وجود ندارد اما در مورد تنگی دریچه آئورت به دلیل سالخوردگی چطور؟

تازگی‌ها مشخص شده است که این بیماری، اشتراکاتی با بیماری تصلب شرایین یا آترواسکلروز (atherosclerosis) دارد. بیماری تصلب شرایین کاملاً قابل کنترل و پیشگیری است. به علاوه نشان داده شده است که عوامل خطر (risk factors) تصلب شرایین با تجمع کلسیم روی دریچه آئورت مرتبط هستند.

با اینکه امکان کنترل این عوامل خطر وجود دارد، اما تاکنون هیچ روشی برای پیشگیری از تنگی دریچه آئورت معرفی نشده است. به علاوه، پیشرفت این وضعیت نیز کاملاً خارج از کنترل است.

با این حال، شاید و فقط شاید روش‌های عمومی پیشگیری از بیماری‌های قلبی مثل ورزش کردن (البته با اجازه پزشک در صورت داشتن علائم تنگی دریچه آئورت)، تغذیه سالم و مصرف مقدار کافی چربی‌های امگا 3 و کاهش مصرف نمک، الکل، سیگار، قند و چربی‌های ناسالم، بتوانند روند پیشرفت تنگی دریچه آئورت را کنترل کنند.

راه‌های درمان تنگی دریچه آئورت

داروهای گیاهی و خرافاتی مثل طب سنتی را دور بریزید! تنها درمان قطعی برای بیماری تنگی دریچه آئورت، عمل جراحی جایگزینی دریچه آئورت است. این عمل در شرایطی انجام می‌شود که علائم بیماری بروز کرده و پیشرفت کنند.

این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. در طول جراحی، بیمار به یک ماشین بای‌پس قلب-ریه متصل می‌شود که جریان خون در بدن را در طول جراحی برقرار می‌دارد.

در این جراحی، پزشک متخصص قلب دریچه قلب شما را بر می‌دارد و آن را با یک دریچه مکانیکی یا دریچه‌ای از جنس بافت قلب انسان، گاو یا خوک، جایگزین می‌کند. هر کدام از انواع دریچه‌های مکانیکی و طبیعی، معایب خاص خودشان را دارند.

دریچه‌های ساخته‌شده از بافت‌های طبیعی قلب انسان یا حیوانات، ممکن است به مرور زمان تحلیل روند و بیمار مجدداً نیاز به جراحی جایگزینی دریچه آئورت پیدا کند. در مقابل، اگر از دریچه‌های مکانیکی استفاده شود، بیمار باید تا آخر زندگی خود از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده کند تا خونش لخته نشود.

خطرات جایگزینی دریچه آئورت

خونریزی

لخته شدن خون

نارسایی دریچه جایگزین شده

مشکلاتی در ریتم ضربان قلب

عفونت

سکته

مرگ در حین جراحی

یک روش جدید، امکان تعویض دریچه آئورت بدون جراحی قلب باز را فراهم آورده است. این روش که جایگزینی ترانس کاتتر دریچه آئورت (transcatheter aortic valve replacement) یا (TAVR) نامیده می‌شود، کمی شبیه به روش والولوپلاستی زیرپوستی با بالون است که در زیر در رابطه با آن صحبت کرده‌ایم.

در این روش، یک سوند به درون آئورت فرستاده می‌شود. این سوند حامل یک بالون و دریچه جایگزین است. وقتی که دریچه جایگزین به مکان دریچه آئورت برسد، بالون باد می‌شود و در نتیجه، دریچه جایگزین نیز باز می‌شود و دریچه جدید بدون جراحی و به راحتی در محل دریچه آئورت قرار می‌گیرد. سپس هوای درون بالون خالی می‌شود و سوند از درون آئورت خارج می‌گردد.

در نسخه‌ی جدیدتری از این روش، خود دریچه بدون نیاز به بالون، هوا باز و منبسط می‌شود و در جای خودش قرار می‌گیرد.

درمان تنگی دریچه آئورت بدون جراحی

برای بیمارانی که جایگزینی دریچه آئورت برای آنها مناسب نیست، والولوپلاستی زیرپوستی با بالون (percutaneous aortic balloon valvuloplasty) انجام می‌شود که در مقایسه با جراحی جایگزینی دریچه، کمتر تهاجمی است. هر دوی این روش‌های درمانی در تمامی گروه‌های سنی، از نوزادان گرفته تا بزرگسالان قابل انجام هستند.

در این روش، یک یا دو کیسه هوا (یا همان بالون) در زیر پوست و روی دریچه آئورت قرار می‌گیرند و سپس از هوا پر می‌شوند تا انسداد دریچه را کاهش دهند. اینکه این درمان جواب دهد یا خیر، به سن بیمار هم بستگی دارد.

اثر این روش دائمی نیست، ولی پزشکان به دفعات زیاد از این روش استفاده نمی‌کنند. این روش برای کودکان یا کسانی که وضعیت سلامتی مناسبی برای تحمل جراحی ندارند، مناسب است.

چه داروهایی برای بیماران مبتلا به تنگی دریچه آئورت تجویز می‌شوند؟

با اینکه داروها نمی‌توانند مشکلات دریچه‌های قلب را درمان کنند، ولی می‌توانند علائم آن‌ها را خفیف کنند یا از بین ببرند. داروهایی که برای این بیماری تجویز می‌شوند عبارتند از:

مهارکننده‌های استیل کولین استراز (ACE inhibitors) که سبب شل شدن سرخرگ‌ها می‌شوند.

داروهای کاهنده تپش قلب

سرکوب‌کننده‌های بتا که ضربان قلب را کاهش می‌دهند.

داروهای ضدادرار که سبب کاهش گردش مایعات در بدن و کاهش فشار به قلب می‌شوند.

به علاوه، معمولاً پزشک برای شما آسپرین تجویز می‌کند و شما باید آسپرین را به صورت روزانه مصرف کنید.

چه کسانی در معرض خطر تنگی دریچه آئورت قرار دارند؟

افراد سالخورده: بیماری تنگی آئورت عمدتاً افراد سالخورده را درگیر می‌کند و دلیل اصلی آن در این گروه از بیماران تجمع کلسیم روی دریچه آئورت یا زخمی شدن دریچه است. این وضعیت معمولاً بعد از 60 سالگی ایجاد می‌شود ولی علائم آن تا 70 یا حتی 80 سالگی بروز نمی‌کنند.

تنگی دریچه آئورت در افراد جوان: اصلی‌ترین دلیل تنگی دریچه آئورت در افراد جوان، نقص‌های مادرزادی است. بنابراین اگر قلب شما مشکل مادرزادی نداشته باشد، نیازی نیست تا 60 سالگی نگران این بیماری باشید.

نارسایی دریچه آئورت چیست؟ چه فرقی با تنگی دریچه آئورت دارد؟

نارسایی دریچه آئورت (aortic regurgitation) یا همان نارسایی آئورت که به گشادی دریچه آئورت نیز معروف است، به معنی نشت خون از درون دریچه آئورت در هنگام استراحت بطن است. این نشت خون سبب می‌شود تا خون نه فقط به سمت سرخرگ آئورت، بلکه به سمت داخل بطن چپ نیز حرکت کند.

در واقع، دریچه‌ای یک‌طرفه آئورت نمی‌تواند مانع از بازگشت خون به درون بطن در هنگام استراحت بطن و کاهش فشار درون آن شود. بنابراین، قلب باید برای خون‌رسانی مؤثر به بدن، کار بیشتری انجام دهد. در نتیجه ممکن است قلب خسته شود و نتواند خون کافی به اندام‌ها برساند و نارسایی قلبی ایجاد شود.

گشادی دریچه آئورت کاملاً با بیماری تنگی دریچه آئورت فرق دارد زیرا زمانی که آئورت تنگ باشد ولی نارسایی نداشته باشد، خون به درون بطن باز نمی‌گردد بلکه به اندازه‌ی کافی از آن خارج نمی‌شود.

در صورتی که هر گونه ابهام و سوالی در رابطه با بیماری تنگی دریچه آئورت دارید، می‌توانید به مشاوره رایگان کلینیک با شماره 09003204200 تماس بگیرید.