درمان‌های ترومبوز ورید عمقی (DVT)

هنگامی که پزشک شما بر اساس علائم و نشانه‌هایتان، تشخیص DVT (ترومبوز ورید عمقی) را می‌دهد، درمان فوری و مناسب برای جلوگیری از عوارض جدی، ضروری است. در مواردی که احتمال وجود لخته خون در پای شما زیاد باشد، حتی پیش از تکمیل تست‌های تشخیصی، ممکن است برای کاهش خطر آمبولی ریه، درمان آغاز شود.

انواع درمان DVT

انتخاب نوع درمان و مدت زمان آن به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله:

محل DVT

Distal DVT  (لخته در ناحیه ساق پا): اگر لخته خون محدود به ناحیه ساق پا باشد و بالاتر از ورید زانو (Popliteal Vein) نباشد، ممکن است پزشک تجویز دارو را ضروری نداند. در این نوع DVT که به آن Distal DVT گفته می‌شود، در صورتی که بیمار علائم شدیدی مانند درد نداشته باشد و پس از یک هفته ویزیت و تکرار سونوگرافی، دارودرمانی لازم نخواهد بود. اما در غیر این صورت، درمان دارویی ضروری است.

Proximal DVT (لخته بالاتر از ورید زانو): اگر لخته خون در ورید Popliteal یا بالاتر از آن باشد، به این نوع DVT، که Proximal DVT نامیده می‌شود، گفته شده و درمان دارویی از ابتدا ضروری است.

لخته‌های گسترده در لگن و شکم: در موارد شدیدتر، لخته‌های خون ممکن است به وریدهای بالای لگن و شکم گسترش یابند و بیمار علائم شدید و آزاردهنده‌ای مانند تورم شدید، تغییر رنگ پوست و درد شدید را تجربه کند. در این موارد، علاوه بر داروهای ضد انعقاد خون، روش‌های تهاجمی‌تر مانند آنژیوگرافی برای برداشتن لخته خون یا استفاده از داروهای حل کننده لخته (فیبرینولیتیک) ممکن است لازم شود.

شدت علائم:

علائم خفیف: در اغلب موارد، DVT به صورت تورم یک طرفه و درد در پا خود را نشان می‌دهد که برای اکثر بیماران قابل تحمل بوده یا با داروهای مسکن تسکین می‌یابند. در این موارد، داروهای ضد انعقاد خون معمولاً کافی است.

علائم شدید: در برخی بیماران، به ویژه اگر حجم لخته خون زیاد باشد یا لخته به قسمت‌های لگن و شکم کشیده شده باشد، علائم بسیار شدید و غیرقابل تحمل است. همچنین، احتمال اختلال خون‌رسانی به اندام به دلیل تورم شدید وجود دارد که با سفیدی و درد شدید پا بروز می‌کند. در این شرایط، علاوه بر داروهای ضد انعقاد، روش‌های برداشتن لخته خون هم لازم است.

نیاز به بستری شدن:

بستری شدن: در اغلب موارد، بیماران مبتلا به DVT برای بررسی علل زمینه‌ای لخته خون و درمان بیماری، در بیمارستان بستری می‌شوند.

درمان سرپایی: در موارد خاصی مانند بیمارانی که علائم شدید ندارند، حجم لخته خون زیاد نیست، می‌توانند از داروهای خوراکی استفاده کنند و مراقبت‌های خانگی را دریافت کنند.

آیا بیماران با DVT نباید حرکت کنند و راه بروند؟

خیر، بیماران مبتلا به DVT نه تنها نباید از حرکت اجتناب کنند، بلکه باید راه بروند. در گذشته نگرانی‌هایی در مورد کنده شدن لخته خون و ایجاد آمبولی ریه با راه رفتن وجود داشت، اما تحقیقات نشان داده است که این نگرانی‌ها بی‌مورد است و بیماران مبتلا به DVT تا جایی که درد پا اجازه می‌دهد و بیمار توانایی دارد، باید راه بروند. راه رفتن نه تنها احتمال ایجاد لخته خون در پای درگیر را کاهش می‌دهد، بلکه به گردش خون در پای مقابل نیز کمک می‌کند.

داروهای مورد استفاده در درمان DVT

داروهای ضد انعقاد خون (Anti-Coagulants): این داروها با مهار یک یا چند فاکتور انعقادی، از تشکیل لخته خون جدید جلوگیری می‌کنند و به جلوگیری از رشد لخته‌های موجود کمک می‌کنند. این دسته دارویی شامل موارد زیر است:

وارفارین (کومادین): وارفارین سال‌ها تنها داروی ضد انعقاد خوراکی بود. این دارو اثربخشی خوبی دارد، اما تداخلات گسترده با سایر داروها، غذاها و شرایط زندگی بیمار دارد و دوز آن در افراد مختلف و حتی در یک فرد در طول زمان متغیر است. در ابتدای شروع وارفارین، برای حداقل 5 روز باید همزمان با آن از داروهای ضد انعقاد تزریقی استفاده کرد. برای تنظیم دوز مؤثر وارفارین، آزمایش خون PT/INR انجام می‌شود و پس از رقیق شدن خون، این آزمایش به صورت دوره‌ای (معمولاً ماهیانه) تکرار می‌شود تا دوز دارو بر اساس آن تنظیم شود.

داروهای ضد انعقاد خوراکی جدید (NOACs): این داروها که در چند سال اخیر به بازار عرضه شده‌اند، برخلاف وارفارین، دوز ثابتی دارند و نیازی به آزمایش خون برای بررسی اثر دارو نیست. داروهای تایید شده شامل دابیگاتران (Pradaxa)، ریواروکسابان (Xarelto)، آپیکسابان (Eliquis) و ادوکسابان (Savaysa) هستند. این داروها برای درمان DVT مزمن و حاد، آمبولی ریه و پیشگیری از ترومبوز در بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی (AF) غیر دریچه‌ای مورد تایید قرار گرفته‌اند. اما مصرف آنها در بیماران با دریچه‌های مصنوعی یا AF دریچه ای محدودیت دارد.

هپارین (UFH): یکی از موثرترین داروها در درمان ترومبوز است که به صورت تزریقی استفاده می‌شود. اثر این دارو در عرض چند ثانیه ظاهر شده و برای کنترل اثر آن از آزمایش aPTT استفاده می‌شود.

هپارین با وزن مولکولی کم (LMWH): این داروها مانند انوکساپارین (Clexane) و دالتپارین (Fragmin) اثر بهتر و ثابتی در خون دارند و احتیاج به آزمایش خون ندارند و به صورت زیر جلدی در اطراف ناف تزریق می‌شوند.

داروهای ترومبولیتیک: این داروها می‌توانند لخته خون تشکیل شده را به قطعات کوچک شکسته و در جریان خون حل کنند. در موارد اورژانسی و برای ترومبوزهای پرخطری مانند سکته قلبی و مغزی، DVTهای گسترده و شدید و آمبولی‌های ریوی وسیع، از این داروها استفاده می‌شود. این داروها دارای ریسک بالایی برای خونریزی هستند، لذا قبل از تجویز، بیمار باید از نظر خونریزی و عوامل مستعد کننده آن ارزیابی شود. داروهای این دسته شامل استرپتوکیناز (Streptokinase)، اروکیناز (Urokinase)، آلتپلاز (Alteplase)، رتپلاز (Reteplase) و تنکتپلاز (Tenecteplase) هستند.